De term systemisch wordt vaak verward met die van systematisch. Graag wil ik die verhelderen door een citaat uit een column van Ben Tiggelaar in het NRC. Hij schrijft: “Wie beter wil worden als leider, moet goed worden in zelfreflectie…. Om eerlijk in de spiegel te kijken moet je systematisch en kritisch kijken naar jezelf, je beslissingen en je gedrag.” Hij beschrijft vervolgens een zes-stappen reflectiemethode.
- Waar wil je op reflecteren.
- Verken je gedachten en gevoelens voor, tijdens en na de gebeurtenis.
- Wat ging er wel en niet goed.
- Analyseer: probeer de situatie te begrijpen.
- Trek een conclusie: wat leer ik hiervan.
- Kom in actie. Welke concrete afspraken maak je met jezelf en met anderen.
Maar is dat genoeg?
Als bepaalde thema’s steeds opnieuw terugkomen, dan is er meer nodig dan reflecteren op gedrag alleen, zoals hierboven beschreven.
- je hebt moeite om grenzen aan te geven;
- je voelt je onzeker bij bepaalde personen of in relatie tot een afdeling;
- je kunt niet samenwerken met degene die boven je staat;
- je bent zo hard aan het werken, zo perfectionistisch waardoor een burn-out dreigt.
Systemisch kijken brengt je op de laag van het onbewuste
Systematisch kijken doe je op basis van denken en toetsen. Van analyse. De zes stappen reflectiemethode is daar een voorbeeld van.
Als je systemisch kijkt erken je dat er een diepere oorzaak is van ongewenst gedrag. Het speelt zich af in het onbewuste; de onderstroom. Het probleem toont zich als symptoom en laat zien dat op een diepere laag iets niet op orde is.
Inzichten krijgen op een diepere laag
Je familiesysteem, maar ook scholen, verenigingen waar je gesport hebt, het geloof of zelfs de streek waar je opgroeide zijn deel van jou. Ze hebben je gevormd, geïnspireerd, uitgedaagd en zoal meer.
Even kijken naar je familiesysteem. Als kind heb jij je aangepast. Dat doe je, want zonder dat, kun jij als kind niet overleven. Je bent immers afhankelijk van de zorg van je ouders. Het harde werken, je perfectionisme kan zomaar hiermee te maken hebben.
Of kijk eens naar je school. Als jij gepest bent, kan dat doorwerken in je volwassen leven. Het kan zomaar zijn dat je je snel afsluit als er iets dreigt te gebeuren waar jij je onveilig bij voelt.
Jezelf nog beter leren kennen
In die tijd toen, heb jij onbewust ‘een strategie’ ontwikkeld die jou als kind geholpen heeft om jezelf te beschermen. Dat zet zich vast in patronen. Als het zich aandient in je werk of je leven nu, dan merk je dat aan bepaald gedrag:
- je gaat bijvoorbeeld vechten: nog harder werken om eindelijk de waardering en erkenning te krijgen waar je al je hele leven naar verlangt;
- of vluchten: wegkijken als iets te moeilijk wordt;
- of bevriezen: om jezelf te beschermen tegen de dreiging die op je afkomt.
Het zijn overlevings-en beschermingsmechanismen die je toen geholpen hebben om iets pijnlijks of iets moeilijks niet te hoeven voelen. Maar toen was je een kind en afhankelijk en nu ben je een volwassen persoon die de daarmee verbonden pijn (het verdriet om…, de angst voor…) in de ogen kan kijken.
Eerlijk in de spiegel kijken, maar dan anders
De zes stappen reflectiemethode kan je vooruit helpen; stap voor stap reflecteren op de situatie en tot actie komen.
Kom jij echter steeds opnieuw een thema tegen waarop je op vastloopt of waar je energie op weglekt? ,Zet dan je systemische bril op en kijk wat er in de onderstroom te ontdekken is.
De situatie op je werk, waarin jij vastloopt, is dan een ‘cadeautje’. Dit ‘cadeau’ kan je immers verder helpen in je persoonlijke- en leiderschapsontwikkeling.
Met een open blik onderzoeken hoe die vervelende energievreters zich hebben vastgezet in je overtuigingen, je oordelen en de impact die het fysiek op je heeft, opent deuren naar nieuwe oplossingen. Jouw oplossingen.
“Als jij je bewust bent van wat je nog niet weet of begrijpt van jezelf, dan kun je ieder moment frisser en opener tegemoet treden. Hierdoor is je waarneming minder selectief en zijn je handelingsperspectieven ruimer”
José van Osch (1987)
